OR en mediation: wat kan de medezeggenschap er mee?

Door Merlijn

Vragen stellen kunnen we allemaal. Maar wanneer stel je nu de juiste vraag?

Met het inmiddels uitgekauwde BOB-model (Beeld-Oordeel-Besluit) kan een OR beslist middels LSD (Luisteren, Samenvatten, Doorvragen) een trip maken. Maar omdat bij OR-en de twijfels over deze methodiek vaak terugkomen, is de vraag wel gerechtvaardigd hoe één en ander écht effectief is. Vaak beperken we ons er als trainers en coaches toe om de medezeggenschap met de bekende open en gesloten vragen weg te sturen. In de geest van: hier heb je wat aan. Doe er iets verstandigs mee! Maar het is dan nog maar de vraag of het beklijft. En dan blijkt dat dit toch niet altijd het geval is. Want de behoefte van de OR naar dat beetje “meer” blijft bestaan. Rest de vraag: wat kan je dan meer? Op dit punt gekomen zou de vragentechniek vanuit de mediation de medezeggenschap wel een handreiking, misschien zelfs wel oplossing kunnen bieden. Maar dat vergt van alle betrokkenen wel een hele andere manier van denken en handelen. En dat is niet zomaar gebeurd. Toch kan het; de gesprekstechniek vanuit de mediation kan een antwoord op deze vraag geven.

Vier manieren voor “de vraag achter de vraag”

Om nu die “vraag achter de vraag” te krijgen bedient de mediation zich van maar liefst vier soorten vragen. Op een rij gezet zijn dat de onderstaande typen vragen:

• Open vragen
• Gesloten vragen
• Reflectieve vragen
• Hypothetische vragen

De eerste twee – de open en gesloten vragen – zijn wellicht het bekendst. Maar die andere type vragen? Dat kan best wel even eng zijn omdat ze wel erg dicht bij je komen.  Reflectieve vragen doen namelijk een wel heel erg sterk beroep op de individuele emotie (“wat doet het met je?”) en dat kan onnatuurlijk aanvoelen. Maar deze kan wel helpen om een achterliggend – en belangrijk onvoorzien – gevoel boven tafel te krijgen. Een échte drijfveer dus. Met een hypothetische vraag kan de OR een gesprek uit het slob halen. “Stel dat…” is daarbij een goede manier om alle gesprekspartners even uit een “eigen straatje” te halen en daarin een pauze af te dwingen.

Dilemma’s en oplossingen

Bij alle types vragen gaat het er niet om de gesprekspartner te veranderen; dat kan niet. Wel kan je iemand op een ander spoor zetten waardoor die anders – en aangenamer – reageert dan je verwacht of gewend bent. Een patroon is namelijk vaak dat de vragen vanuit de feiten snel bij emotie en beleving komen,  waardoor het doel wel eens vergeten kan worden. Lastige kwesties dus. Kwesties die niet alleen bij mediation zichtbaar worden gemaakt, maar waar ook de medezeggenschap in de dagelijkse praktijk mee te maken krijgt of zal krijgen. Waardoor vaak een moedeloos “ze luisteren toch niet” de boventoon in gesprekken zal gaan voeren. Een praktijk die we vaak in OR-trainingen tegenkomen.

Toch kan de medezeggenschap in gesprekken en onderhandelingen met een mengeling van deze op het eerste gezicht onnatuurlijke vragen er prima uitkomen. Hoe?

1. In gesprekken is het altijd zaak eerst de beeldvorming goed op orde te hebben. In de mediation heet dat “informed consent” ofwel: beschikken we allen over dezelfde informatie? En spreken we dan ook dezelfde taal? Dit vergt tijd, maar loont beslist de moeite zeker als dit in OR-trainingen en coachingssessies uitgelegd wordt aan de hand van casuïstiek die de werkomgeving NIET raakt.  Hou het simpel, luidt het devies.
2. Zorg ervoor dat je altijd dezelfde taal spreekt met de OR. Dit sluit aan op hetgeen in de mediation het “samenwerkinsgbeginsel” (Searle) wordt genoemd. Samengevat: taal als gangbare stijl van communiceren, ook binnen de onderneming. Dus ook die van de bestuurder. Alleen dan kunnen ze de taal van de bestuurder bereiken.
3. Wees bewust van het feit dat partijen zich in de zogenaamde dramadriehoek (slachtoffer-aanklager-redder) bevinden en elkaar daarin kunnen versterken. Als ze daar niet uitkomen en in een van deze rollen blijven steken(of in alle drie), is elk overleg gedoemd te mislukken. Boven de dramadriehoek staan, aan de hand van deze onderscheidende vragen, helpt de medezeggenschap zich verder te ontwikkelen en los te staan van de eigen dramadriehoek.

Rest de vraag of dit alles in het begin voor OR-leden natuurlijk aanvoelt.

Het antwoord luidt: nee, niet op het eerste gezicht. Maar hier komt de kracht van de gesprekstechniek vanuit de mediation om de hoek . Boven partijen staan en belangen zien, in plaats van personen,  zorgt ervoor dat men de “vraag achter de vraag” gaat zien. En dat is goed voor alle betrokkenen in overlegland. Kan mediation qua methode de medezeggenschap diensten bewijzen? Het antwoord luidt:

ja. Ga ermee aan de slag.

Lees meer over medezeggenschap:

https://www.merlijngroep.nl/blog/or-maak-contact-met-uw-achterban/